لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟ آیا می‌دانید کاربرد لاپاراسکوپی چیست و برای تشخیص چه بیماری‌هایی از آن استفاده می‌شود؟ مزایا و معایب این عمل غیرتهاجمی چیست؟ در این مقاله از مجله الماس لاغری می‌خواهیم در مورد مزایا، معایب، کاربرد و مراقبت‌های پس از جراحی لاپاراسکوپی صحبت کنیم؛ با ما همراه باشید.
لاپاراسکوپی چیست؟
لاپاراسکوپی نوعی جراحی اکتشافی با کمک لاپاراسکوپ است که طی آن جراح حفره‌های شکمی و یا لگنی شما را از طریق یک یا دو برش سوراخ بررسی می‌کند. این روش جراحی کم تهاجمی با بهبودی سریع‌تر و نتایج بهتر برای بیمار همراه است.
تحقیقات نشان می‌دهد سالانه بیش از 13 میلیون عمل لاپاراسکوپی در جهان انجام می‌شود که پیش‌بینی می‌شود این اعداد طی پنج سال آینده به میزان 1 درصد رشد داشته باشند.
در این متد جراحی، از یک لاپاراسکوپ (میله تلسکوپی نازک با یک دوربین در انتهای آن) برای دیدن داخل بدن شما – بدون باز کردن کامل آن – استفاده می‌شود و به‌جای ایجاد برش 6 تا 12 اینچی که در جراحی‌های باز شکمی یا لاپاراتومی انجام می‌گیرد، از دو تا چهار برش کوچک نیم اینچی یا کمتر استفاده می‌کند (که یکی برای دوربین و سایرین برای تعبیه ابزار جراحی است). این جراحی کم تهاجمی را می‌توان «جراحی سوراخ کلید» نیز نامید که به این برش‌های کوچک اشاره دارد.
جراح متخصص طی لاپاراسکوپی – که معمولاً برای اهداف تشخیصی انجام می‌گیرد – به دنبال مشکلاتی می‌گردد که آزمایش‌های تصویربرداری قادر به شناسایی آن‌ها نبوده‌اند و ممکن است در طول معاینه، نمونه‌های بافتی لازم برای بیوپسی از داخل حفره شکمی یا لگنی جمع‌آوری شود. همچنین طی این عمل جراحی مشکلات جزئی همچون، ضایعات یا انسدادهایی که ممکن است در طول معاینه مشاهده شوند، برطرف می‌شوند.
کاربردهای لاپاراسکوپی
امروزه بسیاری از جراحی‌های رایج را می‌توان به روش لاپاراسکوپی انجام داد. اما اینکه آیا شما کاندید مناسبی برای جراحی لاپاراسکوپی هستید یا خیر بستگی به پیچیدگی وضعیت جسمانی شما دارد. چراکه برخی از شرایط پیچیده ممکن است برای مدیریت نیاز به جراحی بازداشته باشند. بااین‌حال، جراحی لاپاراسکوپی به دلیل مزایایی چون هزینه کمتر و نتیجه‌گیری بهتر، نسبت به روش پیش‌فرض ترجیحی، در فهرست روبه‌رشدی از عمل‌های رایج قرار گرفته است. این لیست شامل:
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
- برداشتن کیست، فیبروم، سنگ و پولیپ
- برداشتن تومورهای کوچک
- بیوپسی‌ها
- بستن لوله و برگشت آن
- برداشتن جنین در حاملگی‌های خارج از رحمی
- جراحی اندومتریوز
- جراحی ترمیم واژن و مجرای ادرار
- ارکیوپکسی (جراحی ترمیم بیضه)
- رکتوپکسی (ترمیم افتادگی رکتوم)
- جراحی ترمیم فتق
- عمل ضد رفلاکس مری (فوندوپلیکاسیون)
- جراحی بای‌پس معده
- کوله سیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا) در موارد سنگ کیسه صفرا
- آپاندکتومی (برداشتن آپاندیس) در موارد آپاندیسیت
- کولکتومی (جراحی برداشتن روده)
- رزکسیون شکم پرینه (حذف رکتوم)
- سیستکتومی (برداشتن مثانه)
- پروستاتکتومی (برداشتن پروستات)
- آدرنالکتومی (برداشتن غده فوق‌کلیوی)
- نفرکتومی (برداشتن کلیه)
- اسپلنکتومی (برداشتن طحال)
- نفرویورترکتومی رادیکال (برای درمان سرطان سلول انتقالی)
- روش ویپل (پانکراتیکودئودنکتومی) در مورد سرطان پانکراس
- گاسترکتومی (برداشتن معده)
- و در نهایت برداشتن کبد.
البته این تکنیک‌های جراحی کم تهاجمی در بسیاری از نواحی دیگر بدن و در خارج از ناحیه شکم و لگن و به روشی مشابه با لاپاراسکوپی نیز انجام می‌شوند اما اصطلاحات آن عناوین دیگری هستند.
به‌عنوان‌مثال، در حفره قفسه سینه، جراح ممکن است از یک توراکوسکوپ برای مشاهده ریه‌های شما – از طریق ایجاد یک برش سوراخ کلید – استفاده کند یا در ناحیه زانو، ممکن است از آرتروسکوپ به همین منوال استفاده کند. در کل اسکوپ‌ها در مورد هر قسمت از بدن که به درمان آن پرداخته می‌شود نام‌های متفاوتی به خود می‌گیرند، ولی همه آن‌ها نسخه‌های اصلاح شده یک چیز هستند.
نحوه انجام لاپاراسکوپی
در این متد، جراحی با ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی ناف یا استخوان لگن شروع می‌شود. این برش، در وهله اول به‌منظور پمپ کردن گاز دی‌اکسیدکربن به داخل حفره شکم یا لگن استفاده می‌شود. در جراحی لاپاراسکوپی از لوله‌های جراحی باریکی به نام تروکار استفاده می‌شود.
جراح، اولین تروکار را وارد ناحیه موردنظر می‌کند و سپس لوله گاز را از طریق تروکار اعمال می‌کند تا حفره شکم یا لگن شما را با گاز باد کند. این امر، به جداکردن دیواره شکم شما از اندام‌ها کمک می‌کند و در نتیجه تجسم اندام‌ها را در مانیتور ویدئویی آسان‌تر می‌کند.
متخصص پس از باد کردن حفره شکم، لوله گاز را خارج کرده و این بار لاپاراسکوپ را از طریق تروکار در محل موردنظر تعبیه می‌کند. لاپاراسکوپ تصاویر ویدئویی زنده از محل جراحی را در مانیتور ویدئویی نمایش می‌دهد. این کار، باعث می‌شود که متخصص به‌راحتی بتواند سایر ابزارهای جراحی را به محل عارضه هدایت کند.
در این روش، بسته به نوع عمل، ممکن است یک یا چند برش سوراخ کلید ایجاد شده و تروکار در آن قرار گیرد. حین جراحی لاپاراسکوپی از ابزارهای بلند و باریکی استفاده می‌شود و این ابزار به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌راحتی در تروکارها قرار می‌گیرند.
حین برخی از عمل‌ها، ممکن است یک درن جراحی در داخل حفره شکم قرار داده شود تا مایعات اضافی بدن از طریق آن خارج شود. در این حالت، مایعات از طریق یک لوله کوچک تخلیه می‌شوند. برای برخی شرایط، ممکن است نیاز باشد که لوله برای مدتی پس از عمل در بدن شما باقی بماند تا به تخلیه مایعات ادامه دهد و بعد از جراحی، محل عمل دوخته شود.
گازهای وارد شده به حفره بدن نیز قبل از بسته‌شدن برش‌ها، از بدن شما خارج می‌شود. لازم به ذکر است که تیم جراحی قبل از بیرون کشیدن لوله تنفسی و IV پایداری علائم حیاتی شما را به طور منظم چک می‌کنند.
انواع لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
در ادامه به انواع لاپاراسکوپی اشاره می کنیم:
عمل لاپاراسکوپی رحم
همانطور که ذکر شد، عمل لاپاراسکوپی به‌منظور درمان بیماری‌های بسیاری انجام می‌گردد. به‌طوری‌که جراحی هیسترکتومی یا درآوردن رحم، عمل میومکتومی یا برداشتن فیبروم‌های رحمی با این متد توسط متخصص زنان و زایمان قابل انجام است.
هیسترکتومی به چند طریق شکمی، واژینال و لاپاراسکوپی انجام می‌شود و می‌تواند به روش توتال یا ساب توتال صورت گیرد. هیسترکتومی لاپاراسکوپی توتال یک روش جراحی برای برداشتن رحم است. در این روش، رحم از داخل بدن زن از طریق برش‌های کوچک یا از طریق واژن به‌صورت قطعات کوچک خارج می‌شود. هیسترکتومی یک عمل جراحی بزرگ است که می‌تواند عواقب روانی و فیزیکی جدی به دنبال داشته باشد.
لاپاراسکوپی کیست تخمدان
کلیه اعمال جراحی کیست‌های تخمدان، توده‌های تخمدانی، آندومتریوز و هیدروسالپنگ نیز با لاپاراسکوپی قابل انجام است. در این روش، یک لاپاروسکوپ (میکروسکوپ کوچک لوله‌ای شکل با یک منبع نور در انتهای آن) به شکم شما وارد می‌شود تا جراح بتواند تخمدان شما را ببیند.
سپس این کیست از طریق بریدگی‌های کوچک بر روی پوست شما توسط دکتر آنلاین زنان و زایمان برداشته می‌شود. در نهایت، این بریدگی‌ها با استفاده از بخیه‌های قابل‌حل بسته می‌شوند. لازم به ذکر است که لاپاراسکوپی تخمدان برای برداشتن کیست از یک و یا هر دو تخمدان انجام می‌شود.
لاپاراسکوپی معده
از لاپاراسکوپی معده برای انجام بای‌پس معده به‌منظور لاغری و کاهش وزن استفاده می‌شود. در این متد جراح با ایجاد تغییرات اساسی در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش شامل معده و روده‌ها، به کاهش وزن موثر می‌پردازد. بای‌پس معده توسط انجمن آمریکایی جراحی متابولیک و چاقی و مؤسسه ملی بهداشت به‌عنوان «استاندارد طلایی» برای جراحی کاهش وزن در نظر گرفته می‌شود.
این عمل که معمولاً به روش لاپاراسکوپی توسط متخصص گوارش انجام می‌شود، شامل ایجاد پنج تا شش برش کوچک در شکم است که از طریق آن یک اسکوپ کوچک متصل به یک دوربین فیلم‌برداری به همراه ابزار جراحی وارد بدن بیمار می‌شود. در این روش، جراح قسمت بالایی معده را منگنه می‌کند تا از قسمت پایینی آن جدا شود و کیسه معده کوچک شده و مصرف غذا محدود گردد.
سپس بخشی از روده کوچک به نام ژژنوم به کیسه کوچک معده متصل می‌شود و به غذا اجازه می‌دهد تا قسمت تحتانی معده و دوازدهه را دور بزند. این بای‌پس میزان کالری و مواد مغذی جذب شده توسط بدن را کاهش می‌دهد که به آن سوء جذب نیز گفته می‌شود.
علاوه بر این، از لاپاراسکوپی در جراحی‌های سرطان معده و برای تشخیص اینکه آیا سرطان معده متاستاز داده است یا خیر بهره گرفته می‌شود و طی آن، جراح لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک در شکم شما قرار می‌دهد و ناحیه اطراف معده را بررسی می‌کند و نمونه‌های بافتی (بیوپسی) می‌گیرد و آن را برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستد.
لاپاراسکوپی فتق
فتق یک شکاف در دیواره شکم است که در نتیجه ضعف عضلانی ایجاد می‌شود. این ضعف باعث می‌شود که بافت‌های شکمی یا گاهی اوقات روده‌ها بیرون بزنند. این عارضه، در صورت عدم درمان، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی فرد همچون عفونت و یا خونریزی روده ایجاد کند.
لاپاراسکوپی اصلاح فتق برای درمان فتق‌هایی که اندازه کوچک‌تر و پیچیدگی کمتری دارند استفاده می‌شود. این متد، یک روش جراحی کم تهاجمی برای ترمیم بسیاری از انواع فتق‌هایی چون فتق‌های شکمی و کشاله ران است. در این روش از سه تا چهار برش کوچک و لاپاراسکوپ برای جراحی استفاده می‌شود که در برخی موارد ممکن است از توری برای نگه‌داشتن بافت‌های بیرون‌زده در جای خود استفاده شود. این لاپاراسکوپی معمولاً یک ساعت یا کمتر طول می‌کشد.
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
عمل لاپاراسکوپی کلیه
جراحی باز کلیه، به ایجاد برش‌های بزرگ در کلیه با بستری و دوره ریکاوری طولانی‌مدت نیاز دارد. اما در جراحی لاپاراسکوپی و با پیشرفت مهندسی و فناوری‌های کامپیوتری جدید در زمینه جراحی اورولوژی می‌توان از طریق ایجاد چند برش کوچک در شکم، کل کلیه یا قسمتی از آن را برداشت.
البته اگر کل کلیه شما برداشته شود، جراح باید شکاف نسبتا بزرگ‌تری ایجاد کند. علاوه بر این، در عمل لاپاراسکوپی کلیه، تصاویر لاپاراسکوپ روی مانیتور ظاهر شده و بزرگ‌نمایی می‌شوند که این امر به پزشک شما این امکان را می‌دهد تا جزئیات بافتی اندام را حتی بیشتر از آنچه در جراحی‌های سنتی در دسترس بودند، مشاهده کند.
مراقبت‌های بعد از عمل لاپاراسکوپی
بعد از عمل معمولا بین یک تا چهار اسکار کوچک در قسمت‌های مختلف شکم خواهید داشت. بخیه‌هایتان نیز قابل جذب هستند و با پانسمان پوشانده می‌شوند. این پانسمان‌ها به مدت 24 ساعت پس از عمل در محل باقی می‌مانند، اما سپس می‌توان آن‌ها را جدا کرده و دوش گرفت. بااین‌حال، پس از شستشو، حتما جای زخم‌هایتان را به‌آرامی با یک حوله تمیز یا دستمال‌های یکبار مصرف تمیز خشک کنید. چراکه تمیز و خشک نگه‌داشتن جای زخم‌ها باعث تسریع روند بهبودی می‌شود.
در موارد لاپاراسکوپی رحم نیز به مدت 1 تا 2 روز پس از عمل شاهد خونریزی واژینال یا لکه بینی خواهید بود. همچنین انتظار احساس کمی درد در ناحیه شکم و همچنین شانه‌ها بعد از عمل را داشته باشید، بااین‌حال، معمولاً این درد با کمک مسکن به‌خوبی کنترل می‌شود.
در صورت مشاهده احتمالی لخته خون در پاها (ترومبوز ورید عمقی) یا ریه‌ها (آمبولی ریه) تحرک بیشتر و ورزش پا انجام دهید و اگر بیشتر از سایر بیماران در معرض خطر لخته شدن خون هستید، اقدامات بیشتری همچون استفاده از جوراب‌های فشرده یا تزریق هپارین (برای رقیق شدن خون) در نظر بگیرید.
همچنین پس از عمل ممکن است احساس خستگی کنید، زیرا بدن انرژی زیادی را صرف روند بهبودی کرده است، بنابراین حتما به خصوص در چند روز اول پس از جراحی استراحت کنید.
شما می‌توانید اقدامات زیر را برای مدیریت دوره ریکاوری در خانه خود انجام دهید:
ورزش
می‌توانید به فاصله یک روز بعد از لاپاراسکوپی تشخیصی به پیاده روی کوتاه بروید و سطح فعالیت خود را در طول هفته اول جراحی به مرور افزایش دهید. بیشتر افراد دو تا سه هفته پس از لاپاراسکوپی تشخیصی به سطح فعالیت قبلی خود باز می‌گردند. البته برای انجام ورزش‌های تماسی و قدرتی بهتر است چند هفته بیشتر صبر کنید.
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
فعالیت جنسی
از سرگیری فعالیت جنسی پس از لاپاراسکوپی تشخیصی نیز منوط به آمادگی جسمانی شخصی شما می‌باشد.
رسیدگی به کارهای خانه
پس از عمل، به تدریج می‌توانید فعالیت‌های عادی روزمره خود را از سر گیرید و پس از مدتی می‌توانید کارهای بیشتری انجام دهید. اگر احساس درد داشتید، یعنی بدن تان هشدار می‌دهد که کمتر به خود فشار آورید. حتما موقع بلند کردن اشیا نیز دقت لازم را به عمل آورید.
لباس پوشیدن
بعد از لاپاراسکوپی تشخیصی می‌توانید لباس‌های معمولی پیشین خود را بپوشید، اما بسیاری از بیماران ترجیح می‌دهند که در چند روز اول بعد از عمل، لباس‌های گشادتری بپوشند.
بالا رفتن از پله‌ها
پس از جراحی معمولا مشکلی در بالا رفتن از پله‌ها نخواهید داشت.
استحمام
بعد از گذشت 24 ساعت از جراحی می‌توانید محل موردنظر را شستشو دهید یا دوش بگیرید. بااین‌حال همانطور که ذکر شد برای کاهش خطر عفونت و تسریع روند بهبودی تمیز و خشک نگه‌داشتن جای زخم بعد از حمام بسیار مهم است.
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
رانندگی
شما نباید تا 24 ساعت پس از بی هوشی عمومی رانندگی کنید و منتظر باشید تا اثرات مسکن‌های آرام بخش به طور کامل از بدن تان خارج شود تا بتوانید به‌راحتی در ماشین بنشینید و کمربند ایمنی تان را ببندید و بتوانید در مواقع لزوم توقف اضطراری داشته باشید.
بازگشت به کار و فعالیت‌های بیرون از خانه
در صورتی که تحت لاپاراسکوپی تشخیصی قرار گیرید، در همان روز جراحی ترخیص می‌شوید و ممکن است پس از گذشت یک هفته آمادگی بازگشت به سر کار را داشته باشید. اما اگر جراحی لاپاراسکوپی (به‌منظور درمان عارضه) داشته باشید، بهبودی تان کمی زمان می‌برد و انتظار می‌رود که پس از گذشت سه تا چهار هفته بتوانید به کار خود بازگردید.
البته زمان بازگشت به کار به نوع کاری که انجام می‌دهید بستگی دارد. اگر کارهای یدی سنگین انجام می‌دهید یا کارتان به گونه ای است که باید تمام روز را روی پاهای خود بایستید، ممکن است نسبت به افراد اداری که پشت میز نشین هستند و می‌توانند ظرف یک هفته به کار خود بازگردد به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز داشته باشید.لاپاراسکوپی چیست
پس از عمل، پزشک معمولاً شما را در کلینیک سرپایی می‌بیند تا در مورد یافته‌ها و برنامه‌های مدیریتی آینده با شما صحبت کند.
عوارض لاپاراسکوپی
در ادامه عوارض احتمالی این جراحی را برای شما شرح می دهیم:
جراحات تروکار
از آنجایی که تروکار اصلی ممکن است کورکورانه و قبل از قرار دادن لاپاراسکوپ وارد محل عارضه شود، ممکن است باعث بروز عوارض نادر اما جدی زیر شود:
- آسیب عروق خونی
- مشکلات گوارشی و آسیب به روده
- آسیب عصبی
- فتق محل پورت (پورت راه نجات بیماران مبتلا به سرطان از آنژیوکت‌های مکرر است)
برخی از افراد ممکن است به گاز دی اکسید کربنی که برای باد کردن حفره شکمی در روش لاپاراسکوپی استفاده می‌شود واکنش نامطلوبی نشان دهند. از این رو، بیماران قبل از جراحی از نقطه نظر هر گونه بیماری قلبی- ریوی که آن‌ها را در معرض خطر عوارضی چند قرار می‌دهد غربالگری می‌شوند. این عوارض عبارت اند از:
- هایپرکاپنی (احتباس گاز دی اکسید کربن)
- پنوموتوراکس (جمع شدن یا روی هم افتادگی بخشی از ریه یا تمام قسمت‌های آن)
- آمفیزم زیر جلدی یا مدیاستن (محبوس شدن هوا در زیر پوست یا حفره قفسه سینه)
- هیپوترمی (ورود گاز دی اکسید کربن سرد به حفره شکم که از قبل گرم نشده باشد)
- لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
خطرات جراحی عمومی
همه جراحی‌ها با خطرات کلی خاصی همراه هستند. که این موارد شامل موارد زیر است:
- واکنش آلرژیک به بی هوشی
- چسبندگی داخلی بافت زخمی
- خونریزی بیش از حد
- و عفونت محل زخم
مزایای لاپاراسکوپی
- آسیب کمتر به دیواره شکم
- کاهش خطر خونریزی
- جای زخم یا اسکارهای کوچک‌تر
- کاهش خطر عفونت محل زخم
- کوتاه‌تر شدن مدت زمان بستری در بیمارستان و در نتیجه کمتر شدن هزینه‌ها
- زمان بهبودی سریع‌تر و بازگشت زودتر به فعالیت‌های عادی روزمره
- درد کمتر زخم در طول روند بهبودی
- و در نهایت نیاز کمتر به داروهای مسکن.
- لاپاراسکوپی چیست
نتایج
نتایج حاصل از لاپاراسکوپی، به روش انجام شده و یافته‌های پزشک بستگی دارد، به‌طوری که بیماران در برخی از موارد، به سبب ایجاد برش‌های کوچک در بدن آن‌ها، با کمترین میزان درد و ناراحتی بهبود می‌یابند.
هزینه لاپاراسکوپی
یکی از مهمترین برتری‌های جراحی لاپاراسکوپی این است که هزینه کمتری نسبت به جراحی لاپاراتومی دارد. علی‌رغم این که تجهیزات لاپاراسکوپی بسیار گران‌قیمت هستند، اما به سبب کوتاه‌تر شدن مدت‌زمان بستری و مصرف داروهای کمتر و برگشت سریع‌تر به شغل و سایر مزایای این متد که پیش‌تر ذکر شد، هزینة نهایی این جراحی – به‌خصوص هزینه آن با دفترچه تامین اجتماعی – کمتر از جراحی لاپاراتومی است.
البته بسته به این که چه بخشی از بدن برای درمان مورد جراحی قرار بگیرد و این جراحی توسط ربات انجام شود، یا به طور دستی و توسط جراح، این هزینه‌ها می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال انجام جراحی لاپاراسکوپی با ربات به علت دقت بالایی که دارد، بالاتر از هزینه انجام جراحی لاپاراسکوپی با دست است. همچنین بسته به این که دستگاه‌های مورداستفاده برای انجام جراحی لاپاراسکوپی تا چه اندازه‌ای مجهز باشند، هزینه‌های این جراحی می‌تواند بالا و پایین برود.
درصورتی‌که بیمه تامین اجتماعی با بیمارستانی که جراحی در آن جا انجام می‌شود، قرارداد داشته باشد، از بیمار تنها بخشی از هزینه‌ها دریافت می‌شود. در مورد جزئیات بیشتر پیرامون گزینه‌های پرداخت با محل بیمارستان و دکتر خود مشورت کنید.
سخن پایانی
ابزارها و تکنیک‌های جراحی لاپاراسکوپی همچنان در حال بهبود هستند و این امکان را فراهم می‌کنند که جراحی‌های پیچیده‌تر با خیال راحت از طریق برش‌های سوراخ – کلید انجام گیرند. امروزه بسیاری از اعمالی که زمانی برای روش‌های کم تهاجمی بسیار دشوار در نظر گرفته می‌شدند، می‌توانند به روش لاپاراسکوپی یا با ترکیبی از لاپاراسکوپی و کمک دستی یا رباتیک انجام شوند. این جراحی – خواه یک عمل جراحی انتخابی باشد یا پیشگیرانه و اورژانسی – با استناد بر این نوآوری‌ها می‌توانند راحت‌تر و بدون ترس و دغدغه باشد. بار خطر و بهبودی طی این جراحی نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
لاپاراسکوپی چیست و چه کاربردی دارد؟
موفق باشید.
لاپاراسکوپی چیست